«کاسم‌سا» سنتی دیرینه در ماه رمضان در لرستان/گذری بر رسم سنتی قوم لر
ماه رمضان که فرا می‌رسد لرستان نیز همانند سایر نقاط کشور حال و هوای معنوی خاصی به خود می‌گیرد. مردم این استان در آستانه رسیدن ماه رمضان، مثل بیشتر مسلمانان چند روز قبل از فرا رسیدن آن با روزه گرفتن به استقبال رمضان می‌روند.
به گزارش پایگاه خبری سفیر لرستان ، نذری‌دادن بین لرستانی‌ها آن‌قدر در این ماه رواج دارد که کمتر نیازمندی از برکت این نذری‌ها بی‌نصیب می‌ماند. زنان لرستانی با پختن انواع آش، شلهزرد، شیرینی و حلوا سعی می‌کنند، نذر خود را ادا کنند، با این عمل نه تنها سفره خودشان، بلکه سفره دوستان و همسایگان را هم از غذای خود بی‌نصیب نمی‌گذارند.
یکی از سنت‌های رایج مردم این دیار که در این ماه مبارک بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، «کاسم‌سا» است.
واژه کاسم‌سا از دو کلمه کاسه و همسایه گرفته شده و به «کاسه همسایه» اطلاق می‌شود، بدین معنا که در قدیم روزه‌داران به هنگام افطار، قدری از غذای آماده شده را به همسایه می‌دادند.
این رفتار، رسم متقابلی است و گاه اتفاق می‌افتد که بر سفره خانواده لر چندین غذا دیده می‌شود که هر کاسه‌اش متعلق به یک همسایه سخاوتمند است.
مهم نیست که غذای کاسم‌سا چیست، بلکه به یاد هم بودن و از همسایه خبر داشتن هدف اصلی کاسم‌سا بوده و بدون این‌که در جایی نوشته شود در دل و جان مردم لرستان حک شده است.
کاسم‌سا سنتی رایج در لرستان است که اصل و ریشه آن به ماه مبارک رمضان می‌رسد. در ایام قدیم مردم این دیار قسمتی از داشته‌های سفره‌های افطار و سحری خود را به همسایگان می‌دادند.
یکی از دلایل به وجود آمدن این رسم در ایام گذشته این بود که مردم لرستان سعی می‌کردند در ماه رمضان دادوستدها و معاملات کلان در سطح بازار تا حدودی قطع شود. مردم با توجه به اعتقاد قوی خود حتی‌الامکان سعی می‌کردند تا جایی که آسیب و ضرری به مال و جامعه نخورد معاملات را کم کنند چون معتقد بودند در معامله شبهه وجود دارد و ممکن است حرام وارد مال آنها شود.
به همین دلیل چون احتمال می‌دادند در همسایگی خود کسانی باشند که در این ماه بازار کار خوبی نداشته باشند به بهانه نذری به آنها کمک می‌کردند.
زیبایی این سنت باعث شد که با استقبال مردم در طول دوران مختلف به تدریج در ایام غیر ماه رمضان نیز مورد توجه قرار گیرد اما همچنان در ماه رمضان بیشتر از هر زمان دیگری این رسم به‌جا آورده می‌شود.
غذاهای مخصوص این ماه
غذاهای محلی ماه رمضان که مردم لرستان طبق رسم کاسم‌سا نذر می‌دهند عبارتند از:
«چزنک (معادل لکی: چُرَک و رین)»، یکی از غذاهای سنتی لرستان است که معمولا در ماه رمضان سر سفره افطار به چشم می خورد؛ این خوراکی یک نوع فطیر نازک و روغنی است.
سوپ «کشکینه» : کشکینه خشک را زنان روستا از ماه‌ها قبل در فصل‌های بهار و تابستان با گندم نیمه آرد شده و دوغ درست می‌کنند و به شکل دایره درمی‌آورند و سپس آن را جلوی آفتاب می‌گذارند تا خشک شود و به همراه ادویه‌جات، پیاز و روغن در آب جوش حل کرده و به‌عنوان یک سوپ سبک و مقوی استفاده می‌کنند.
همچنین شیرینی برساق که از شیرینی‌های ویژه تاریخ لرستان است یکی دیگر از خوراکی‌های سفره‌های ماه رمضان است و از آرد، شیر، شکر و برخی افزودنی‌ها از گیاهان بومی و طبیعی درست می‌شود. غذاهایی مانند سغدو و پشکه که نوعی آش است را نیز در زمان افطار بر سفره خود می‌گذارند.
به‌طورمعمول در ایام رمضان «حلیم حروش»، «شیربرنج»، «آش ماش» و «شله» غذاهای اکثر مردم لرستان بوده که در سحرهای تابستانی به طور حتم «او ماس» (آب و ماست) و چایی و نان‌شیرینی «گرده» را در کنار وعده سحری خود می‌خورده‌اند.
امسال، مردم سال جدید را متفاوت‌تر از سال‌های قبل شروع کردند و در تقارن بهار طبیعت و بهار قرآن، جسم و جان خود را برای دو میهمانی شیرین آماده کردند.
اینبار در بهار طبیعت و در سومین روز از سال نو، مردم به میهمانی خدا رفتند تا از این سفره گسترده خدا، دل را صفای دیگری ببخشند.
غبارروبی مساجد برای مهمانی خدا
پیش از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، مساجد نیز برای حضور میهمانان این ماه، آراسته می‌شوند و تحت عنوان «غبارروبی» تمیز و مرتب می‌شوند تا عبادتگاه و خلوتگاه مومنان نیز همچون دل آنها مهیای این میهمانی بزرگ شود.
رؤیت هلال ماه رمضان
در قدیم الایام مردم لرستان در غروب آخرین روز ماه شعبان برای رویت هلال ماه رمضان به پشت‌بام خانه یا نقاط بلند منطقه خود می‌رفتند تا هلال ماه رمضان ببینند اما امروزه با افزایش رسانه‌های ارتباطی و جمعی از رویت ماه رمضان آگاه می‌شوند.
در این ماه مجالس قرائت، تجوید قرآن و احکام همانند سایر نقاط ایران در لرستان نیز برپا می‌شوند و مردم سعی می‌کنند با حضور در مساجد نمازهای یومیه خود را با جماعت بخوانند.
«صله‌رحم» در ماه رمضان
مهمان‌نوازی و خونگرمی مردم لرستان زبانزد است اما در ماه میهمانی خدا، این مهمان‌نوازی به اوج خود می‌رسد و مردم سعی می‌کنند صله‌رحم را به جای آورند و در این ماه اقوام و آشنایان را به هنگام افطار به منزل خود دعوت کرده و به بهترین شکل از آنها پذیرایی می‌کنند.
رافت و مهربانی مردم سبب شده تا برخی از مردم این سفرها را گسترده‌تر کنند و پذیرای میهمانان بیشتری باشند به طوری که برخی از مردم سفره‌های خود را در مساجد پهن می‌کنند و با دادن افطاری می‌خواهند ثوابی از این ماه برای خود برچینند.
برخی از مردم در ایام رمضان بساط نذری و پخت و پز را برپا می‌کنند و زنان لرستانی با پختن انواع آش، شلهزرد و حلوا نذر خود را ادعا کنند و به سفرهای افطار رنگ و بوی خاصی می‌بخشند.
سحری خوانی با سرنا و دهل
در روزگاران قدیم به دلیل نبود وسایل ارتباط جمعی و ساعت، ماه رمضان که می‌شده است برخی از مردم لرستان برای بیدار کردن مردم با آواز، دهل یا سرنا و دهل به مراسم سحری خوانی می‌پرداختند، این افراد معمولا افرادی آگاه بودند و به هنگام اذان را می‌خواندند تا مردم از خوردن دست نگه‌دارند.
در گذشته‌های دور معمولا چند خانواده در یک خانه زندگی می‌کردند و افراد آن خانه سفره واحدی برای افطار پهن می‌کردند و با سادگی و صمیمت خاصی دور هم می‌نشستند و چون افراد با سواد کمی وجود داشت و قرآن هم در همه خانه‌ها موجود نبود در ماه رمضان مردم به خانه افراد باسوادی که قرآن داشته می‌رفته تا برای آنها قرآن تلاوت کنند.
پخت حلوای شب ۲۱ رمضان
مردم لرستان در روزهای عزاداری و شب‌های قدر، حلوای نذری می‌پزند و طبق یک سنت دیرینه م‍ق‍د‌ار‌ی از این حلوا را به‌عنوان شیرینی عید سعید فطر نگه می‌دارند چون معتقدند این حلوا خوش یمن است و به‌همین دلیل اولین صبحانه ماه شوال را در روز عید فطر با این همین حلوا کامل می‌کنند.
عبادات و عزاداری مردم در شب قدر
در روز بیست و یکم ماه مبارک نیز مردم در مساجد جمع شده و در غم از دست دادن اولین مولای شیعیان به سوگ می‌نشینند؛ مبلغان دینی که در این ایام به نقاط مختلف استان اعزام می‌شوند، در خانه یکی از مردم و اهالی منطقه سکنی می‌گزینند و تا پایان ماه مبارک می‌بایستی در همان منزل ساکن باشند.
پختن حلوا در شب بیست و یکم ماه رمضان از جمله سنت‌های دیرینه مردم لرستان است. حلوا به معنای عزاداری در شب قدر و به‌عنوان شیرینی در عید فطر پخته می‌شود.
مردم لرستان اعتقاد دارند این حلوا مقدس و خوش‌یمن است و به‌همین دلیل اولین صبحانه ماه شوال را در روز عید فطر، با این حلوا کامل می‌کنند.
جمعآوری فطریه
جمعآوری فطریه برای م‍س‍ت‍م‍ن‍د‌ان ب‍ه‌‌ویژه اف‍ر‌اد‌ی‌‌ک‍ه ن‍س‍ب‍ت ف‍‍ام‍ی‍ل‍‍ی با ی‍ک‍دی‍گ‍ر دارند، یکی دیگر از آد‌اب ح‍س‍ن‍ه‌‌‌ا‌ی است که از دی‍رب‍‍از در میان مردم استان وجود داشته و اکنون نیز وجود دارد و مردم اولویت فطریه را به نیازمندان فامیل می‌دهند.
