آشنایی با آیین سنتی مردم پلدختر در شب چلَه
یادداشت:مدیر مسوول
شب یلدا آخرین شب پاییز و طولانی ترن شب سال است که مردم لرستان در گویش لری خود به آن ˈشو چلهˈ و یا ˈتوک چلهˈ و یا ˈ اول قهار ˈ می گویند.
به گزارش پایگاه خبری سفیر لرستان ، مردم پلدختراز گذشته زمستان را به 2چهل روز تقیسم می کردند که چهل روز نخست را ˈچله بزرگˈ و دومی را ˈچله کوچکˈ می گفتند.
مردم این دیار آخرین شب آذر ماه که شب آغاز زمستان و درازترین شب سال است به گویش لری ˈشو چلهˈ یا ˈتوک چلهˈ و یا اول ˈقهارˈ نام می برند در واقع شبی است که از آنجا به بعد شب ها رو به سراشیبی می افتد یعنی از طول شبها کاسته شده و بر طول روز افزوده می شود.
مردم لرستان و از جمله مردم پلدختر چند روز مانده به چله به رسم گذشته برای شب یلدا آجیلی از گندم برشته (گندمی که درشیر خیس خورده و خشک شده است) با خرید میوه ،آجیل و تنقلات خود را برای آیین شب یلدا و پذیرایی از فصل زمستان آماده می کنند و در کنار سایر تنقلات بساط شب چله را می چینند..
گرچه برخی از آداب جشن یلداˈشو چلهˈ با گذر زمان رنگ باخته اما برخی دیگرهمچنان با شور و هیجان برگزار است در این شب که شب همدلی، دور هم نشستن و به جا آوردن صله رحم است پلدختریها مراسمی بر پا می کنند که این آیین به همراه آداب و رسوم ویژه ای اجرا می شود که از گذشته های دور نسل به نسل انتقال یافته است.
ˈشو چلهˈ مردم پلدختر ، با شور و شعف خاصی همراه است و خانواده ها باتوجه به بضاعت مالی خود گوسفند یا بوقلمونی را سر بریده و یا سبزی پلوماهی و خورشت سبزی درست کرده و اعضای خانواده و تمام اقوام نزدیک و صمیمی به دور هم جمع می شوند و تا آخر شب به گفت وگو می پردازند و با گرفتن فال"چل سرو" و افراد بزرگ فامیل برای همه قصه تعریف می کنند وبا خوردن غذا و سپس میوه و آجیل سرمای زمستان را از خود دور می کنند .
شو چلهˈ بهانه ای برای گرم شدن چراغ رابطه ها و نماد همگرایی نهادخانواده، مهر و محبت ، عاطفه ، الفت ، دوستی و مودت و احترام به بزرگترها است.
شاهنامه خوانی و خواندن اشعاری از اسکندر نامه و حمله حیدری ، حافظ و سعدی تا گرفتن فال حافظ و داستان سرایی از دیگرآداب و سنن مرسوم در شب یلدا ˈشو چلهˈ در بین مردم لرستان به ویژه پلدختراست که زینت بخش محافل گرم خانه ها است.
در شب یلدا ˈشو چلهˈ برخی از خانه ها در شهرستان پلدختر تهیه گندم، کنجد و شاهدانه که به اصطلاح عامیانه به آن ˈگندم شادونهˈ می گویند، و همچنین آجیلی از گندم برشته یا"گنم شیر" (گندم شیر) درست می کنند و نخود، کشمش،پسته، بادام، گردو و انواع شیرینیهای محلی از جمله تنقلاتی است که از مهمانان خود پذیرایی می کنند.
یکی از سنت های دیرینه مردم پلدختر در شب یلداˈشو چلهˈ رفتن به پشت بام منازل و طلب کردن تنقلات شب یلدا است.شال آویزان کردن توسط پسران کوچک از پشت بام خانه ها با شور و شوق فراوانی صورت می گیرد و این از دیگر سنن مردم لر است که در ˈشو چلهˈپسران کوچک (نوجوانان و جوانان) با پوشاندن سر و صورت خود بر پشت بام خانه همسایه رفته و ظرفی را به شال بسته و با آویزان کردن به درون خانه ها و با هم شعر هایی به گویش لری با این مضامین می خوانند:
امشو اول قهاره، هرکه داره بیاره ،/ خیر دهونت بواره ، نون و پنیره و شیره، کیخاحونت نمیرهˈ ( یعنی امشب اول زمستان است ، هر کسی دارد بیاورد ، خیر درخانه ات را بزند و نان و پنیر و شیره بزرگ خانه ات نمیرد) حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می کنند.
جوانان و نوجوانان با به صدا در آوردن قاشق صاحب خانه را از حضور خود آگاه می کنند و از صاحبخانه می خواهند تنقلات شب یلدا را در شال آنها بریزد و صاحبخانه به شنیدن این اشعار به میمنت این شب مقداری از تنقلات و شیرینی خانگی را در ظرف آنان می ریزد.
